Dr. Şule Şenol & Prof. Dr. Emine Efe

Pediatrik Onkoloji Hastalarına Uygulanan Uğraşı Temelli Hemşirelik Programının Kemoterapiye Bağlı Semptomlara ve Memnuniyete Etkisi
   Bu çalışma; pediatrik onkoloji hastalarına uygulanan Uğraşı Temelli Hemşirelik Programının kemoterapiye bağlı semptomlara ve memnuniyete etkisinin incelenmesi amacıyla, randomize kontrollü tek kör deneysel bir çalışma olarak gerçekleştirilmiştir.
   Proje yürütücüsü: Prof. Dr. Emine EFE
   Proje sorumlusu: Arş. Gör. Dr. Şule ŞENOL
   Pediatrik onkoloji hastalarında başta hastaneye yatma olmak üzere invaziv, ağrılı, stresli ve uzun süreli tedavi sürecinin yanı sıra, tedavide kullanılan kemoterapi ilaçlarının yan etkileri çocuğun fiziksel, duygusal ve psikososyal durumunu olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Sağlık profesyonellerinden birisi olan hemşire, hasta çocuğu bütüncül olarak ele almalı, çocuğun alışkanlıklarını, korkularını incelemeli ve hastalığı sebebiyle oluşabilecek istenmeyen etkileri en aza indirmeye çalışmalıdır. Pediatrik onkoloji hastalarına psikolojik destek aileleri tarafından verilmekle birlikte, sağlık bakım profesyonellerinin etkili girişimlerine ihtiyaç duyulmaktadır.
   Uğraşı aktiviteleri çocukların kendilerini ifade etmeleri, iletişim kurmaları ve dikkatlerini stresli olaylardan uzaklaştırmak için kullanılan bir araç olmuştur. Kaygı ve hastaneyle ilgili diğer stres, çocuklar arasında el işleri ile oynayarak azaltılabilir ve yaratıcı becerilerini geliştirerek hastalıktan uzaklaştırabilir.  Literatürde, pediatrik onkoloji hastalarında uğraşı temelli uygulamaların kullanıldığı sınırlı sayıda çalışmaya rastlanmıştır. Bu çalışmalarda, hem çocuklarda kemoterapiye bağlı fiziksel ve psikososyal semptomlar bir bütün olarak değerlendirilmemiş hem de çocukların memnuniyet düzeyleri incelenmemiştir.
   Projemiz hastanede yatışı olan 7-12 yaş grubu pediatrik onkoloji hastalarına uygulanmıştır. Proje kapsamında Uğraşı Temelli Hemşirelik Programı (UTHeP) geliştirilmiştir. Program içeriği araştırmacılar tarafından hem literatür hem de araştırmanın yapıldığı birimde çalışan sağlık profesyonellerinden ve çocuklardan alınan geri bildirimler dikkate alınarak hazırlanmıştır. UTHeP kapsamında girişim grubundaki çocuklara beş gün boyunca her gün ortalama 30 dakika boyunca klinik rutin bakımın yanı sıra UTHeP uygulanmıştır. Kontrol grubuna ise yalnızca klinik bakım uygulanmıştır. Projede UTHeP’in etkinliğini belirlemek amacıyla çocukların kemoterapiye bağlı semptomlarına, psikososyal semptomlarına ve memnuniyet düzeylerine bakılmıştır. Ölçümler UTHeP’in başlangıcında, programın tamamlanmasından hemen sonra (beşinci gün), müdahaleden yedi gün sonra ve taburcu olmadan önce (müdahaleden 14 gün sonra) yapılmıştır.
   UTHeP’in içeriğinde kilim dokuma, origami ve şönil aktiviteleri yer almıştır. Türk kültürümüzde yer alan kilim dokuma aktivitesi, onkoloji tanısı alan çocuklarda Türkiye’de ve Dünya’da ilk defa bu projede uygulanmıştır. UTHeP araştırmacılar tarafından pediatrik onkoloji hastalarına yüz yüze uygulanmıştır. Bu program doğrultusunda hastanede yatışı olan çocukların tedavi aldıkları süreçte semptomlarının azaltılması ve memnuniyetlerinin arttırılması hedeflenmiştir.
   Projemizde, kemoterapiye bağlı semptom puan ortalamaları açısından UTHeP uygulanan çocuklar ile kontrol grubunda olan çocuklar arasında anlamlı farklılık olduğu saptanmıştır (p<.05). UTHeP uygulanan çocukların psikososyal belirti puan ortalamaları kontrol grubundaki çocuklara göre anlamlı düzeyde azalmıştır (p< .05).
   UTHeP uygulanan çocukların memnuniyet puan ortalamaları kontrol grubuna göre anlamlı derecede artmıştır (p< .05). UTHeP uygulanan pediatrik onkoloji hastalarında klinik açıdan olumlu sonuçların görülmesi bu projenin en yenilikçi ve farklılık yaratan yönüdür. UTHeP pediatrik onkoloji hastalarının uzun süre hastanede yatması gerektiğinde rahatlıkla uygulanabilen bir programdır. Projemiz hastanede yatarak tedavi alan diğer hastalık gruplarındaki çocuklarda da kullanılması açısından, Türkiye’de örnek olabilecek bir çalışmadır. Proje sonuçlarının Türkiye’nin çocuk sağlığını sürdürme ve geliştirme sağlık hedeflerine ulaşabilmesine katkı sağlayacağı öngörülmektedir.