Doç. Dr. Ceyda Açılan Ayhan
Ceyda
AÇILAN AYHAN HAKKINDA:
Doç. Dr. Ceyda AÇILAN AYHAN, Boğaziçi
Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik bölümünden onur derecesi ile mezun
olduktan sonra, Pittsburgh Üniversitesi’nde doktora (tam burslu) ve postdoktora
çalışmalarını tamamlamıştır. 2009 yılında TÜBİTAK, Gen Mühendisliği ve
Biyoteknoloji Enstitüsüne Uzman Araştırmacı olarak katılmıştır. 2013’te
Başuzman Araştırmacı ve 2014’te doçentlik unvanını almıştır. 2018’den itibaren
Koç Üniversitesi, Tıp Fakültesinde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Akademik
faaliyetlerine ek olarak, hem Drexel Üniversitesi Teknoloji merkezinde (ABD),
hem de Türkiye’de faaliyet gösteren DFA BioXcell biyoteknoloji firmasının
kurucu ortaklarındandır. Pittsburgh ve Drexel Üniversitelerinde misafir
araştırmacı olarak bulunan Dr. Ayhan’ın Pittsburgh Üniversitesi afiliye öğretim
üyesi olma süreci başlatılmış ve devam etmektedir.
Dr. Ayhan doktora ve post doktora
çalışmalarında, hücre bölünmesi sürecinde meydana gelen anormallikleri
incelemiş, genomik kararsızlığa yol açan ve bazı kanser türlerinin oluşmasının
altında yatan DNA tamir yolaklarındaki bozukluklara yoğunlaşmıştır. Dr.
Ayhan’ın asıl amacı, sadece bu anormalileri karakterize etmek değil; aynı
zamanda bu bozuklukları kanser hücrelerini ayırt edici bir unsur olarak
kullanarak, hedefli tedavi tedavileri
geliştirmek ve potansiyel yeni ilaç moleküllerini araştırmaktır. Dr.
Ayhan’ın ABD’deki çalışmaları Hillman Kanser tarafından “Bilimsel
Mükemmeliyet ve Potansiyel Ödülü”ne layık görülmüş, “Genes, Chromosomes and
Cancer” dergisinde basılmış, ayrıca “Chromosomal segregation defects in cancer
cells” adlı uluslararası bir kitap (VDM Verlag, 2008) ve alanda etki değeri en
yüksek olan “The Cell” dergisinde “A tale of too many centrosomes” adlı bir makale
yayımlanmıştır.
FONLAR
ve ÖDÜLLER:
Dr. Ayhan’ın Koç Üniversitesindeki
laboratuvarı temel olarak “Mitotik bozuklukların hedeflendiği kanser tedavi
stratejilerinin geliştirilmesi” ve “Epigenetik faktör hedefli özgün ilaç
adaylarının etki mekanizmalarının karakterize edilmesi” alanlarında devam
etmektedir. Güncel araştırmalarının bir kısmı, Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi, L’Oreal
UNESCO, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA-GEBIP), Bilim Akademisi (BAGEP)
ve Eczacıbaşı Holding tarafından fonlanmaktadır. Kemoterapiye dirençli
kanserlerde ilaç direncinin geri çevrilmesi üzerine yeni epigenetik ilaç
moleküllerin araştırılması projeleri ise TÜBİTAK 1003, 1001, Koç
Üniversitesi ve Uluslararası Genetik Mühendisliği ve Bioyoteknoloji
Merkezi (International Center for Genetic Engineering and
Biotechnology-ICGEB) tarafından desteklenmektedir. Dr. Ayhan ve ekibinin
bulguları hem yazılı hem de görsel basında büyük ses getirmiş ve önemli
dergilerde değerlendirme aşamasındadır.
PROJE
KONUSU:
Dr. Ayhan, Doktorclub ödülleri kapsamında uluslarası arenada 150’den fazla ülkenin
katılımıyla yüzlerce başvuru arasından seçilen “Kanserde sisplatin direncinin
geri çevrilmesi için yeni epigenetik hedefli moleküllerin kullanılmasını” konu
alan proje ile başvuru yapmıştır. Kanser günümüzün en yaygın sorunlarından biri
olup, klinikte kullanılan birçok etkili ilaç mevcuttur. Ancak kanser hücreleri
bir süre sonra ilaçlara cevap vermemekte ve direnç geliştirmektedir. Bu duruma
yol açan en önemli sebeplerden biri, ilaçların
lizozomal akış (ekzositoz) yolu ile hücrenin dışına atılmasıdır. Bu atılımın önüne
geçilebilirse direnci geri çevirmek ve ilaçların kanser hücrelerini öldürmesini
sağlamak mümkündür. Dolayısı ile projenin amacı, atılımın azalmasını sağlamak
ve etkili bir kombinasyon tedavi metodu oluşturmaktır. Yüzlerce ilaç arasında
yapılan taramalarda, lizozomla akışı azaltan moleküller tespit edilmiştir.
Belirlenen moleküller sisplatin ile birlikte kullanıldığında, her iki ilaç da
tek başına herhangi bir etki yapmazken, kombinasyonun sinerji yaparak kanser
hücrelerini öldürdüğü görülmüştür. Dr. Ayhan ve ekibi şimdi bu ilaçların
moleküler çalışma prensibini belirleyip klinikte hayata geçirilebilmesi için
gerekli ön çalışmaları gerçekleştiriyor.