Erciyes Üniversitesi Genom ve Kök Hücre Merkezi (GENKÖK)

GENKÖK-Biyobanka Projesi

GENKÖK-BİYOBANKA projesi, Türkiye'nin ilk ve gerçek anlamda gen hafızası olma özelliğini taşımaktadır. Biyobanka,  biyomedikal araştırmalar için yeterli sayıda örneğin elde edilmesine, yeniden örnek alınmaksızın aynı örnekte çeşitli testlerin uygulanabilirliğine ve yıllar boyunca gerektiğinde analizlerin tekrarlanabilmesine olanak sağlayan bir sistem bütünüdür. Projemiz ile ülkemizde ilk defa kontrollü ve otomatize şekilde milyonlarca örnek saklanabilir bir biyobanka kurulumunu ve kişiye özgü tıbbın gerçekleştirilmesine olanak sağlayacak saklama faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi sağlandı.

Projemizde ana hedefler;
*Kaynakları efektif kullanmak;
*Neden-sonuç ilişkisini tespit etmek
*Toplumda sık olan akraba evliliklerinin ve bunun doğurduğu sonuçları önlemek idi.

Şu ana kadar toplumda 600 ün üzerinde kalıtsal hastalık belirlenmiştir. Her 100 kişiden 4-5 bireyde kromozal veya gen düzeyinde sendromik hastalık var demektir. Örneğin ailesel Akdeniz ateşi (FMF) taşıyıcılık oranı %5-6’dır. İç Anadolu bölgesindeki her 25-30 kişiden biri FMF hastasıdır.  1 kişide Diagnostik için harcanan kit ücreti 300-400 TL dir. Akdeniz bölgesinde rakamlar artmaktadır. Projemiz sayesinde bir önlem olarak, biyobanka birçok veriyi toplayarak tedavisi zor olan ve geciken birçok hastada kişisel tedavi seçenekleri oluşturulabilmektedir.

Genetik hastalıklarda tanı ve klinik takip, genetik epidemiyolojik çalışmalar, işlevsel genom bilim çalışmaları, tanı ve tedavi araçlarının geliştirilmesi, farmakogenomik ve ilaç tasarımı, hücresel tedavi/gen tedavisi gibi araştırmalarda kullanılmak üzere örnekler içermektedir. Dolayısı ile biyobanka sayesinde ülkemizde,

*İlaç şirketlerine ve araştırmacılara belli bir hastalığın incelenmesi veya ilaç geliştirme çalışmaları için numune satışı.
* Sağlıklı gönüllülerden onamları ile elde edilen örnekler Türk toplumuna özgü hastalıklarınortaya çıkarılmasına, hastalıklara yatkınlık yaratan genlerin bulunmasına ve nihai hedef olarak da ilaç geliştirme çalışmalarına katkı yapmak için kullanılabilecekleri örneklere ulaşmalarını sağladık. Böylece ülkemizde ilk defa gerçek anlamda kişiye özgü tıp (personalized medicine) hedeflenebilir duruma geldi.

Örneğin UK Biyobankası, hedeflediği 500.000 sayıdaki örnek arşivi ile bugüne kadar en büyük toplumsal genetik/tıbbi veri tabanının yaratılmasını sağlamıştır. Böylece ileride önleyici tedavi yaklaşımları Türk toplumuna özgü gerçekleştirilebilecektir.
*Hastalığa özgül biyobanka oluşturma hedefi mevcuttur. Bugün için ABD'de 179 adet hastalık bazında arşiv oluşturan biyobanka mevcuttur ve bu biyobankalardaki örneklerin sayısı 345.000'e ulaşmıştır. Kanser biyobankaları sayıca çoktur ve hacim olarak çok geniştir. Kardiyovasküler hastalıklar ve santral sinir sistemi hastalıkları arşivleri de sayı olarak kanser biyobankalarını takip etmektedir.

Bu projedeki biobankın ana özelliği; ultra düşük sıcaklıkta depolama sağlar (-80C). Tam özellikli sistem kontrol yazılımına ve tam otomatik numune toplama ve izleme özelliklerine sahiptir. Birden fazla örnek güvenlik yedekleme düzeyi bulunmaktadır. 100.000 ile milyonlarca örnek arasında değişen genişlikte depolama uygulamaları için idealdir. Uygulamaların içeriğinde, küçük moleküllü bileşik depolama, teşhis, popülasyon bazlı biobank, hastalık bazlı biobank, araştırma biobank bulunmaktadır.

Tasarım özellikleri, Dünyadaki diğer güncel bankaların da tercihi olan Liconic’in özel sıkıştırılabilir yüksek yoğunluklu raf sistemi, vakumla geliştirilmiş ve yalıtımlı bölmeye tamamen yerleştirilmiştir. Bu tasarım, sıcaklık aralıkları için son derece enerji verimli bir muhafaza sağlar. Çok işlevli bir giriş / çıkış Arabirimi ve tüp toplama istasyonu, nem girişini önlemek ve kolay servis erişimi sağlamak için tek bir sistem alanı ile sınırlandırılmıştır. Tamamen yedekli bir soğutma sistemi, çoklu numune güvenlik seviyelerinin ilkidir. Yazılım özellikleri; grafiksel iş yaratma, barkod isim veri vb. örneklerin kolay aranması, komple denetim izi,  Otomatik envanter birleştirme, Otomatik veri yedekleme, LIMS veritabanı ile entegrasyon, Uzaktan destek, Mobil cihaz kontrolü, Kullanıcı erişim güvenliği mevcuttur. Projemizin fizibilite çalışmaları ve kurulumu TC. Orta Anadolu Kalkınma Ajansı tarafından sağlanan mali destek ile gerçekleştirilmiştir (Referans numarası: TR72/16GPD).